Кыргызстанда билим жана илимди өнүктүрүүгө өзгөчө көңүл бурулууда. Өкмөт ата мекендик изилдөөчүлөрдү колдоого, билим берүү инфраструктурасын модернизациялоого жана илимий изилдөөлөрдүн сапатын жогорулатууга багытталган бир катар демилгелерди ишке ашырууда. Ошол эле учурда өлкө эл аралык байланыштарды активдүү кеңейтип, чет өлкөлөрдөгү алдыңкы илимий коомчулуктар менен кызматташып жатат. Биз кайсы өлкөлөр жөнүндө айтып жатабыз? Эл аралык өнөктөштүктүн кандай форматтары бар жана мындай өз ара аракеттенүү канчалык натыйжалуу? Бул тууралуу кененирээк биздин макаладан окуңуз.
Кыргызстан менен АКШ: инновациялык технологиялар жана билим берүү тармагындагы өнөктөштүк
Кыргызстан менен АКШнын кызматташтыгынын негизги багыттарынын бири инновациялык технологияларды өнүктүрүү болуп саналат. 2025-жылдын апрель айында Кыргыз Республикасынын Санариптик өнүктүрүү жана инновациялык технологиялар министрлигинин өкүлдөрү менен АКШнын Кыргызстандагы элчилигинин делегациясынын жолугушуусу болгон.
Жолугушуунун жүрүшүндө тараптар алдыңкы санариптик чечимдер чөйрөсүндө өнөктөштүктү кеңейтүү перспективаларын талкуулашты. Биргелешкен долбоорлорду ишке ашырууда жасалма интеллект технологияларын колдонууга өзгөчө көңүл бурулду.
Мындан тышкары, катышуучулар санариптик технологияларга арналган масштабдуу иш-чара болгон KIT-2025 форумун уюштуруу боюнча пикир алмашышты, ал жыл сайын дүйнөнүн булуң-бурчунан, анын ичинде АКШдан 2000ден ашык катышуучуларды бириктирет. Быйылкы форумдун программасы ишмердүүлүктүн түрдүү чөйрөлөрүндө жасалма интеллект технологияларын киргизүүгө багытталган.
Билим берүү дагы эки тараптуу өнөктөштүктүн артыкчылыктуу багыттарынын бири бойдон калууда. АКШнын Кыргызстандагы элчилигинин колдоосу менен ишке ашырылып жаткан көптөгөн академиялык алмашуу программалары буга айкын мисал боло алат. Мындан тышкары, КР Билим берүү жана илим министрлиги менен Тынчтык корпусу өз ара түшүнүшүү жөнүндө меморандумга кол коюшту. Бул документ тараптардын англис тилин үйрөнүүгө көмөктөшүү жана кыргызстандык мугалимдерди колдоо боюнча биргелешкен аракеттерин ырастайт.
Кыргызстан менен Пакистан: жогорку билим берүү тармагындагы өнөктөштүк
Билим берүү тармагындагы кызматташтык Кыргызстан менен Пакистандын ортосундагы эки тараптуу мамилелердин негизги багыттарынын бири болуп саналат. Өнөктөштүктүн чыңдалышынын маанилүү ырастоосу 2025-жылдын январында жогорку билим берүү тармагындагы өз ара түшүнүшүү меморандумуна кол коюу болду.
Кыргызстан менен Пакистандын ортосундагы кызматташтыктын артыкчылыктары
- академиялык мобилдүүлүктү өнүктүрүү
- студенттер менен мугалимдерди алмашуу
- биргелешкен илимий изилдөөлөрдү ишке ашыруу
- билим берүү программаларын ишке киргизүү
Тараптар жогорку медициналык билим берүү тармагындагы кызматташууга өзгөчө көңүл бурушат. Кыргыз Республикасынын делегациясынын 2025-жылдын январь айында Пакистанга болгон расмий иш сапарынын алкагында билим берүү жана илимий өнөктөштүктүн келечеги, атап айтканда, аккредитация тармагында тажрыйба алмашуу, эл аралык стандарттарды ишке ашыруу жана квалификацияларды жана дипломдорду өз ара таануу үчүн шарттарды түзүү талкууланды. Мындай мамиле аймактык деңгээлде эки өлкөнүн медицина адистеринин атаандаштыкка жөндөмдүүлүгүн жогорулатууга жардам берет.
Сапардын алкагында Пакистандын алдыңкы медициналык университеттери жана Жогорку билим берүү комиссиясы менен жолугушуулар өткөрүлдү. Сүйлөшүүлөрдүн жыйынтыгында биргелешкен билим берүү программаларын, стажировкаларды жана академиялык алмашууларды баштоо боюнча макулдашууларга жетишилди. Бул демилгелер окуу процессин модернизациялоого, санариптик технологияларды киргизүүгө жана жаш окумуштууларды эл аралык илимий-изилдөө иштерине активдүү тартууга өбөлгө түзөт.
Медицина тармагындагы кызматташтык эки өлкөгө тең саламаттыкты сактоо тармагындагы глобалдык чакырыктарга каршы туруу үчүн жаңы мүмкүнчүлүктөрдү ачат. Ал медициналык кадрларды даярдоонун прогрессивдуу ыкмаларын иштеп чыгуу жана практикалык медицинага инновацияларды киргизүү үчүн ишенимдүү аянтча катары кызмат кылат.
Кыргызстан менен Казакстандын кызматташтыгы: илимий изилдөө жана билим берүү
Казакстан менен Кыргызстандын билим берүү тармагында көп жылдык жана бекем кызматташуу салттары бар, алар эки өлкөнүн тең жогорку сапаттагы билим берүү системасын өнүктүрүүгө көмөктөшөт. Бул өнөктөштүктүн маанилүү тастыктоосу 2010-жылы билим берүү чөйрөсүндө кызматташуу боюнча өкмөттөр аралык келишимге кол коюу болду, ал мындан аркы өз ара аракеттенүү жана өнүгүү үчүн негиз түздү. Казакстан менен Кыргызстандын өкмөттөрүнүн ортосундагы билим берүү тармагындагы келишим билим берүүнүн түрдүү багыттары боюнча тыгыз кызматташтыкты өнүктүрүүгө жана тажрыйба алмашууга багытталган.
Кыргызстан менен Казакстандын ортосундагы кызматташтык келишими
- Билим берүү системалары жана реформалар боюнча үзгүлтүксүз маалымат алмашуу.
- Окуу, окуу-методикалык, аудио жана видео материалдар менен алмашуу.
- Студенттердин, окутуучулардын жана окумуштуулардын ез ара алмашуусу.
- Билим берүү боюнча ченемдик укуктук актыларды алмашуу.
- Билим берүү уюмдарын аттестациялоо жана аккредитациялоо боюнча ченемдик укуктук актыларды иштеп чыгууга көмөк көрсөтүү.
- Бардык деңгээлдеги эки өлкөнүн билим берүү уюмдарынын ортосундагы кызматташтыкты кеңейтүү жана тереңдетүү.
Адистерди биргелешип даярдоого жана квалификациясын жогорулатууга, илимий изилдөөлөрдү жүргүзүүгө жана биргелешкен билим берүү программаларын ишке ашырууга өзгөчө көңүл бурулууда. Бул үчүн билим берүү мекемелеринин ортосунда кызматташууга катышуучулардын укуктарын жана милдеттерин аныктоочу түз келишимдерди түзүү каралууда.
Ошондой эле тараптар эки өлкөнүн жарандарынын орто билим алууда бирдей укуктарын камсыздап, эне тилдерин сактоого жана үйрөнүүгө көмөктөшөөрүн белгилей кетүү керек, бул билим берүү процесстеринин алкагында маданий өз ара аракеттенүүгө басым жасайт.
Кыргызстан жана Түштүк Корея: санариптик билим жана илим тармагындагы өнөктөштүк
Кыргызстан менен Түштүк Кореянын билим берүү тармагындагы кызматташуусу, өзгөчө санариптик трансформация багытында активдүү өнүгүп жатат. 2025-жылы Кыргыз Республикасынын Билим берүү жана илим министрлиги менен Түштүк Кореянын провинцияларынын биринин Билим берүү департаменти өз ара түшүнүшүү меморандумуна кол коюшуп, эки тараптуу өнөктөштүктүн жаңы этабын ачышкан.
Кыргызстан менен Түштүк Кореянын кызматташуусундагы демилгелер
- Кыргызстандан тандалган мугалимдер үчүн Түштүк Кореяда окуу программасын өткөрүү
- Кыргыз Республикасынын аймагында санариптик билим берүү боюнча тренингдерди уюштуруу
- Кореялык адистердин өлкөдө болгон мезгилинде административдик колдоо көрсөтүү
- санариптик билим берүү долбоорлорун ишке ашыруу үчүн жергиликтүү мектептер менен кызматташуу
- Корея тараптан Кыргызстандын мектептерине гуманитардык жана техникалык жардам көрсөтүү
Бул кызматташтыкта мугалимдердин квалификациясын жогорулатууга өзгөчө көңүл бурулат, бул Кыргызстанда 12 жылдык билим берүүнүн моделин натыйжалуу ишке ашыруунун ачкычы.
Министрлик деңгээлдеги билим берүү тармагындагы кызматташуудан тышкары 2001-жылдан бери Бишкекте Корея Республикасынын Билим берүү борбору Кыргызстанда иш алып барат. Борбор корей тилин жана маданиятын жайылтуу менен гана чектелбестен, корей тили окутулган мектептерге колдоо көрсөтүп, мугалимдерди даярдап, маданий-агартуу иш-чараларын өткөрөт.
Түштүк Корея өкмөтүнүн стипендиялык программаларынын аркасында 1997-жылдан 2024-жылга чейин Кыргызстандан 365 студент Кореянын ЖОЖдорунда билим алууга мүмкүнчүлүк алышкан.
Кыргызстан менен Кытай: илим, технология жана инновация тармагындагы өнөктөштүк
Кыргызстан менен Кытайдын илим, технология жана инновация тармагындагы кызматташтыгы бара-бара күч алып, эки тараптуу мамилелердин артыкчылыктуу багыттарынын бирине айланууда. Чолпон-Ата шаарында өткөн илимий-техникалык кызматташтык боюнча кыргыз-кытай комиссиясынын экинчи отуруму мунун жаркын ырастоосу болду. Жолугушуунун жүрүшүндө эки өлкөнүн тиешелүү министрликтеринин ортосунда инновациялар, илим жана технология жаатындагы өнөктөштүктү мындан ары тереңдетүү боюнча тараптардын ниетин камсыз кылуучу Протоколго жана өз ара түшүнүшүү жөнүндө меморандумга кол коюлду. Акыркы эки жылда өлкөлөр илимий лабораторияларды, илимий долбоорлорду, алмашуу программаларын жана технологияларды трансферттөө платформаларын ишке киргизүү сыяктуу бир катар биргелешкен демилгелерди ишке ашырышты. Өзгөчө басым “жашыл” технологияларды өнүктүрүү, биомедицина, санариптештирүү, маданий мурастарды коргоо жана “акылдуу” айыл чарбасын жайылтууга бурулууда. Бир катар кыргыз-кытай лабораториялары, атап айтканда, ветеринария, таза энергетика жана өсүмдүктөрдү коргоо жаатында азыртадан эле жогорку көрсөткүчтөр менен иштеп жатат.
Кыргызстан менен Кытайдын өнөктөштүгү боюнча демилгелер
- Кыргызстандын 10 жаш окумуштуусу Кытайда академиялык стажировкадан өтүштү.
- Илимий мекемелердин ортосунда алмашуу программасын түзүү.
- Ар бири 1,5 миллион юанга чейин каржылоо менен биргелешкен R&D долбоорлоруна сынакты баштоо.
- Энергетика, айыл чарба, экология жана медицина тармагындагы лабораторияларды ачуу жана модернизациялоо.
- Инфраструктуралык долбоорлорду, атап айтканда Кыргызстан-Кытай-Өзбекстан темир жолунун курулушун илимий жактан колдоо.
- Билим алмашууга өзгөчө көңүл бурулду: бүгүнкү күндө Кытайда 4200дөн ашуун кыргызстандык студент билим алууда, ал эми Кыргызстандын ЖОЖдорунда 450гө жакын кытай жараны билим алууда.
Тараптар академиялык мобилдүүлүктү мындан ары өнүктүрүүнүн маанилүүлүгүн белгилешти, ошондой эле биргелешкен билим берүү программаларын түзүүгө жана технологияларды трансферттөө тармагында адистерди даярдоого кызыкдар экендигин билдиришти. Мындай кызматташтык эки өлкөнүн илимий потенциалын өнүктүрүү үчүн жаңы мүмкүнчүлүктөрдү ачат.
Көрүнүп тургандай, Кыргызстан өлкө ичинде билимди жана илимди өнүктүрүүгө инвестиция салуу менен чектелбестен, эл аралык кызматташтыкты да активдүү жолго салууда. Башка өлкөлөр менен кызматташуунун аркасында ата мекендик илимий коомчулук алдыңкы технологияларга, инновациялык чечимдерге мүмкүнчүлүк алат, ошондой эле эл аралык тажрыйбаны өздөштүрүүдө. Бул өз кезегинде илимий потенциалды чыңдоого жана өлкөнүн билим берүү системасын жаңылоого жардам берет.
Эгер сиз да Кыргызстандын илиминин өнүгүшүнө кошулууну кааласаңыз, «Илимий Басылмалар» компаниясына кайрылыңыз. Биз сизге изилдөөлөрдү алдыңкы эл аралык Scopus жана Web of Science маалымат базаларында жарыялоого жардам беребиз, ошондой эле алардын илгериленишин жана көрүнүктүүлүгүн камсыздайбыз, бул сиздин илимий жетишкендиктериңизди дүйнө жүзү боюнча мүмкүн болушунча көп изилдөөчүлөр көрө алат. Төмөнкү форманы толтуруңуз, биздин менеджер сиз үчүн акысыз кеңеш берет. Жаңы илимий жетишкендиктерге бирге!
