Кыргыз Республикасы Кытай менен билим берүү жана илим тармагында кызматташып келе жаткан биринчи жыл эмес. 2024-жылдын июль айында Кыргыз Республикасынын Улуттук илимдер академиясынын өкүлдөрү Циндао университетине жана Кытай Илимдер академиясына барышкан. Кандай келишимдер түзүлдү?
Жолугушуунун максаты Циндао университетинин Илимий изилдөөлөрдү трансформациялоо борборуна, Анализ жана тестирлөө борборуна, Интеллектуалдык суперкомпьютерлер жана чоң маалыматтар лабораториясына баруу болду. Кытайдын Илимдер академиясында Кыргызстандан келген өкүлдөр жарым өткөргүчтөр институтунун, Физика институтунун ишмердүүлүгү менен таанышып, Түштүк-Чыгыш Азиядагы эң ири суперкомпьютердик борборлордун бирине барышты.
Кытайдын илимий борборлорунун жетекчилиги менен жолугушуулардын жүрүшүндө Кыргыз Республикасынын Улуттук илимдер академиясында суперкомпьютердик борбор ачуу боюнча макулдашууларга жетишилди жана өз ара пайдалуу кызматташуу боюнча меморандумга кол коюлду. Жооп сөзүндө КР УИАнын президенти, мүчө-корреспондент К.Е. Абдрахматов Циндао университетинин ректорун Кыргызстандын Илимдер академиясынын түзүлгөндүгүнүн 70 жылдыгына арналган мааракелик иш-чараларга катышууга чакырды.
Кытай менен Кыргызстандын билим берүү тармагындагы кызматташтыгы
2013-жылы Кытайдын төрагасы Си Цзипин «Бир алкак, бир жол» деп аталган экономикалык өнүгүү стратегиясын демилгелеген. Бүгүнкү күндө бул стратегия барган сайын таанылып, көңүл бурууда.
Бир алкак, бир жол
«Бир алкак, бир жол» – бул билим берүү, экономика, маданият, медицина жана башкалар сыяктуу түрдүү тармактарды бириктирген, эл аралык кызматташтыктын жаңы моделин түзгөн стратегия. Демилге бир кезде ар кайсы аймактардын ортосундагы соода жана маданий байланыштарды кеңейтүүгө салым кошкон тарыхый Жибек Жолуна негизделген. Заманбап контекстте бул модель инновациялык инструменттерди өнүктүрүүгө түрткү берет. Бул стратегиянын негизги аспектилеринин бири анын экономиканы, маданиятты жана билим берүүнү бириктирген көп өлчөмдүү мамилеси болуп саналат. "Бир алкак, бир жол«" демилгеси Кытай менен башка өлкөлөрдүн, анын ичинде Кыргызстандын ортосундагы билим берүү тармагындагы кызматташтыкты кеңейтип, билим берүү тармагында билим, тажрыйба жана алдыңкы тажрыйба алмашууга көмөктөшөт.
Кытай менен Кыргызстандын ортосундагы билим берүү байланыштары бир топ убакытты камтыган бекем жана көп жылдык тарыхый негиздерге негизделген. Маданий жана тарыхый салттардын географиялык жакындыгы жана окшоштугу бул байланыштардын өнүгүшүнө шарт түзөт. Кытай цивилизациясы Кыргызстандын маданиятына жана билимине олуттуу таасирин тийгизип, эки өлкөнүн билим алмашуусуна салым кошкон жаңы идеяларды, билимдерди жана ыкмаларды алып келди.
Азыркы доордо Кытай менен Кыргызстандын билим берүү тармагындагы кызматташуусу күч алууда. Эки өлкө тең академиялык жана маданий программаларды, студент алмашууну жана биргелешкен илимий изилдөөлөрдү активдүү ишке ашырууда. Кытай кыргызстандык студенттер үчүн стипендияларды жана гранттарды сунуштап, аларга Кытайдын окуу жайларында сапаттуу билим алууга мүмкүнчүлүк берет. Мындан тышкары эки өлкөнүн билим берүү тармагын өнүктүрүүгө багытталган биргелешкен долбоорлор жана демилгелер ишке ашырылууда. Мындай кызматташтык стратегиялык мааниге ээ, анткени ал билим жана тажрыйба алмашууга көмөктөшөт, элдердин ортосундагы достук байланыштарды чыңдайт, эки өлкөдө тең билим берүүнүн сапатын жана адамдык капиталды өнүктүрүүнү жакшыртат.
Ошондой эле 2014-жылдан 2022-жылга чейин Кыргызстандан Кытайга келген чет элдик студенттердин саны өскөн. Кыргызстанда эки өлкөнүн ортосундагы кызматташтыкты жана билим алмашууну өнүктүрүүгө салым кошкон бир нече кытайлык илимий борборлор бар. Бул борборлор илимий-изилдөө иштеринин кеңири спектрин жүргүзүп, активдүү маданий-агартуу иш-чараларын өткөрүшөт. Мындай борборлорго Кыргыз-Кытай илимий борбору жана Бишкектеги Кытай маданий борбору кирет.
Демилге «Бир алкак, бир жол» билим берүү байланыштарын өнүктүрүү жана Кытай менен Кыргызстандын ортосундагы өз ара түшүнүшүүнү чыңдоо үчүн маанилүү тышкы саясий курал болуп саналат. Изилдөөнүн жыйынтыгы демилгенин билим берүү тармагын өнүктүрүүгө оң таасирин көрсөтүп турат.
«Бир алкак, бир жол» демилгесинин алкагында Кытай менен Кыргызстандын билим берүү тармагындагы кызматташуусу эки өлкөнүн билим берүү тармагын өнүктүрүү үчүн чоң потенциалга ээ. Бул өз ара аракеттенүү дипломатиялык, экономикалык жана маданий байланыштарды чыңдоого, билим, тажрыйба жана технология алмашуу үчүн жагымдуу шарттарды түзүүгө жардам берет.
